محمد اکبری – کارشناسی ارشد مهندسی مکانیک دانشگاه علم و صنعت
مهندسی مکانیک یکی از قدیمی ترین علوم مهندسی است که همزمان با انقلاب صنعتی اروپا به صورت شاخه ای جدا درنظر گرفته شد.
با پیشرفت علم فیزیک و ظهور دانشمندانی از قبیل نیوتون ،اینشتین و .. علوم مکانیک نیز رشد چشم گیری کرد به طوری که بسیاری از علوم مهندسی دیگر به نحوی وام دار این رشته می باشد. در این زمینه شاید بتوان نیوتون را یکی افرادی دانست که با کشف قوانین سه گانه خود بزرگترین پیشرفت را در علوم مهندسی مکانیک بوجود آورد. مهندسی هوا فضا ،راه آهن ،خودرو،مکاترونیک ،پزشکی ، نفت ، عمران و معدن ...به طور مستقیم بر پایه مهندسی مکانیک بنا شده اند که البته بسیاری از واحد های درسی آنها از قبیل استاتیک، مقاومت مصالح ، سیالات ، دینامیک ، کنترل ،ارتعاشات مشترک با مهندسی مکانیک می باشد. بیشتر رشته های مهندسی از مهندسی مکانیک مشتق شده اند . در ایران رشته برق و مکانیک در ابتدا یکی بودند و بعد از پیشرفت صنعت و نیاز علم به تخصصی شدن ابتدا رشته برق و سپس رشته های شیمی و مواد نیز از این رشته جدا شدند.
گرایش های رشته مکانیک در ایران:
سه گرایش عمده مهندسی مکانیک در ایران وجود دارد که تقریبا در تمامی دانشگاههای کشور ارائه می شوند. این سه گرایش به شرح زیر می باشند:
· گرایش مکانیک در طراحی جامدات
در این گرایش متخصصانی تربیت می شوند که بتوانند در مراکز تولیدی ،کارخانه جات صنعتی به طرای اجزاء مکانیکی ، مکانیزم ها ، ماشین آلات بپردازند. مباحث تئوری در این گرایش زیاد مطرح می شود و دانش جویان باید از پایه ریاضی بسیار خوبی برخوردار باشند. بازار کار این گرایش مثل گرایش های دیگر مهندسی مکانیک بسیار خوب است .طبق آمار در انتخاب رشته کنکور نیز این گرایش ازاقبال بالاتری نسبت به دو گرایش دیگر برخوردار است.
· گرایش مکانیک در حرارت و سیالات
این رشته در به کاربردن علوم و تکنولوژی مربوط جهت طرح و محاسبه اجزاء سیستم هایی که اساس کار آنها مبتنی بر تبدیل انرژی ، انتقال حرارت و جرم است به متخصصان کارآیی لازم را میدهد و آنها را جهت فعالیت در صنایع مختلف مکانیک در رشته حرارت و سیالات (نظیر مولدهای حرارتی، انتقال سیال نیروگاههای آبی، موتورهای احتراقی و ... ) آماده میسازد.
فارغالتحصیلان این دوره قادر به طراحی و محاسبه اجزا و سیستمها در بخشهای عمدهای از صنایع نظیر صنایع خودروسازی ، نیروگاههای حرارتی و آبی، صنایع غذایی، نفت، ذوب فلزات و غیره هستند.
· گرایش ساخت و تولید
از قدیم یک خلا بزرگ در بین طراحی یک محصول و ساخت آن وجود داشت وآن این بود که مهندسان طراحی محصولاتی طراحی می کردند که نمی دانستند امکان ساخت این محصول وجود دارد یا نه؟ در واقع عدم شناخت از روش های تولید قطعات ضعف بنیادی طراحان مکانیک بود و همیشه با طرح های رو به رو بودیم که عملا قابلیت ساخت نداشت و بی استفاده باقی می ماند. این خلا باعث بوجود آمدن گرایشی در مهندسی مکانیک شد که ساخت و تولید نامیده شد. در واقع این گرایش ارتباط بین طراحی و ساخت را به طور منطقی بر قرار کرد . امروزه در تیم های طراحی حتما چند مهندس مکانیک با گرایش ساخت و تولید نیز وجود دارد که بتواند در هنگام طراحی محصول روش های ساخت آن را نیز پیش بینی کرده و نظر طراح را به سمتی هدایت کند که بتواند محصولی طراحی کند که قابلیت ساخت با هزینه کم را داشته باشد. روش های تولید، اصول شکل دهی مواد، CNC ،ماشین کاری ،ریخته گری ،ماشین ابزار ، هیدرولیک و پنوماتیک ، از واحد های تخصصی این گرایش می باشد.
برقراری ارتباط بین طراحی و کارگاه های ساخت وظیفه اصلی مهندسی مکانیک ساخت و تولید است.حدودا 100 واحد درسی این سه گرایش مشابه می باشند و هر یک از فارغ التحصیلان این سه گرایش توانایی های مشترک زیادی دارند.لازم به ذکر است در دانشگاه شریف گرایش های مجزای دیگری نیز تدریس می شود
در زمینه مهندسی مکانیک نرم افزار های گسترده ای بوجود آمده است که به سه شاخه اصلی تقسیم می شوند:
· Computer-Aided Design ) CAD(
· CAM(Computer-aided manufacturing )
· CAE(computer aided engineering)
دسته اول مربوط به کشیدن نقشه های صنعتی می باشد ( AUTOCAD، MECHANICAL)
دسته دوم مربوط به ساخت و تولید می باشد( CATIA ،SOLID WORKS، MASTER CAM)
دسته سوم مربوط به تحلیل مهندسی می باشد ( ANSYS ، CATIA)
معمولا در بین انتخاب رشته دانش آموزان برتر اقبال به دو رشته برق و مکانیک بیشتر از سایر رشته ها می باشد
در جدول زیر آمار چند از ده سوال پاسخ داده شده توسط داوطلبان سال 1391 برای قبولی در رشتهی مکانیک این دانشگاهها، ارائه شده است. به معنی دیگر دانش آموز برای قبولی در رشته مکانیک در دانشگاههای زیر باید از ده سوال به تعداد سوالی که در جدول جلوی هر رشته آورده شده پاسخ داده باشد. اگر بخواهید این رشته را برای خود انتخاب کنید این جدول به شما کمک می کند که بدانید با توجه به عملکرد خود در کنکور 92 در کدام دانشگاه در این رشته قبول خواهید شد.
نام دانشگاه |
رشتهی مکانیک، کدام دانشگاه، چند تا از 10 تا ! ؟ |
|||||||||||
ادبیات فارسی |
عربی |
دین زندگی |
زبان انگلیسی |
ریاضیات |
فیزیک |
شیمی |
||||||
دانشگاه شریف |
7 |
8 |
8 |
8 |
8 |
8 |
8 |
|||||
دانشگاه تهران |
6 |
8 |
8 |
8 |
8 |
8 |
8 |
|||||
دانشگاه امیرکبیر |
6 |
7 |
8 |
7 |
7 |
7 |
7 |
|||||
دانشگاه امیرکبیر(ساخت و تولید) |
6 |
7 |
7 |
7 |
7 |
7 |
7 |
|||||
دانشگاه علم و صنعت ایران- تهران |
6 |
7 |
7 |
7 |
6 |
7 |
6 |
|||||
دانشگاه خواجه نصیر |
5 |
6 |
7 |
7 |
6 |
6 |
6 |
|||||
دانشگاه صنعتی اصفهان |
5 |
6 |
7 |
7 |
6 |
6 |
6 |
|||||
دانشگاه فردوسی |
5 |
6 |
7 |
6 |
5 |
6 |
6 |
|||||
دانشگاه شیراز |
5 |
6 |
7 |
7 |
6 |
6 |
6 |
|||||
دانشگاه صنعت آب و برق(شهید عباسپور) |
5 |
5 |
6 |
6 |
5 |
6 |
5 |
|||||
دانشگاه امام خمینی |
5 |
5 |
6 |
6 |
5 |
5 |
5 |
|||||
دانشگاه اصفهان |
4 |
5 |
7 |
6 |
6 |
6 |
4 |
|||||
دانشگاه یزد |
4 |
5 |
5 |
5 |
5 |
5 |
5 |
|||||
دانشگاه بوعلی سینا |
4 |
4 |
5 |
5 |
4 |
5 |
5 |
|||||
دانشگاه تبریز(ساخت وتولید) |
4 |
5 |
5 |
5 |
4 |
4 |
5 |
|||||
دانشگاه شهید باهنر |
4 |
4 |
4 |
4 |
4 |
5 |
5 |
|||||
دانشگاه شهید چمران |
5 |
5 |
5 |
5 |
4 |
4 |
4 |
|||||
دانشگاه گیلان |
5 |
5 |
6 |
6 |
4 |
4 |
4 |
|||||
دانشگاه اراک |
4 |
3 |
4 |
4 |
4 |
4 |
4 |
|||||
دانشگاه شاهرود |
4 |
4 |
5 |
5 |
3 |
4 |
4 |
|||||
دانشگاه کرمانشاه |
4 |
3 |
4 |
4 |
3 |
3 |
3 |
|||||
دانشگاه صنعتی ارومیه |
4 |
3 |
4 |
4 |
3 |
3 |
3 |
|||||
دانشگاه بیرجند |
4 |
3 |
4 |
4 |
3 |
4 |
3 |
|||||
دانشگاه اراک |
3 |
3 |
3 |
3 |
3 |
3 |
3 |
|||||
زمینههای فعالیّت مهندسی مکانیک به طور جامعتر عبارتاند از:
در زمینهٔ طراحی:
· ماشینها و دستگاههایی که هر نوع محصولی را ساخت و تولید میکنند
· تجهیزات دوار مانند توربوماشینها (توربین ها، پمپ ها ، کمپرسور ها ، دمنده ها و ...)
· موتورهای درونسوز، موتور جت و موتور موشک
· مخزنهای تحت فشار، رآکتورهای شیمیایی و رآکتورهای هستهای
· مبدلهای حرارتی (بویلر ها ، کندانسور ها ، اواپراتور ها و ...)
· سامانههای لولهکشی
· وسیلههای نقلیه مانند خودرو، کامیون، اتوبوس، هواپیما، قطار و ...
· تجهیزات حمل مواد مانند تسمهنقّاله ها، رباتها و ...
· طراحی کنترلر برای سیستمهای دینامیکی
· طراحی سیستمهای اچویایسی، تهویه مطبوع، گرمایش و سرمایش در ساختمان ها
در زمینهٔ تحلیل:
· خستگی، خزش و شکست دستگاهها
· روش اجزاء محدود و دینامیک سیالات محاسباتی
· انتقال گرما، مکانیک سیالات
· ارتعاشات مکانیکی، آکوستیک
در زمینهٔ آزمایش:'
· آزمایش کیفیت، بهبود عملکرد و قابلیّت اطمینان فرآوردهها، دستگاهها و فرآیندها
· آزمونهای غیرمخرب
در زمینه فرآیندهای ساخت و تولید:
· فرایندهای ماشینکاری سنتی
· فرایندهای ماشینکاری غیر سنتی
· فرایندهای شکلدهی شامل شکلدهی ورقی و حجمی
· طراحی و ساخت قالبها و قیود
· روشهای اتصال و جوشکاری
· عملیات حرارتی
· روشهای ریخته گری
· مترولوژی و سیستمهای اندازه گیری
زمینههای نوین:
· فن آوری نانو
· سیستمهای میکرو الکترومکانیکی و سیستمهای نانو الکترومکانیکی (حسگری و عملگری)
· سیستمهای دارو رسانی در ابعاد نانو
· سیستمهای میکرو و نانو سیالاتی
· نانو کامپوزیتها ، نانوکریستالها، نانولوله های کربنی
· نانو روباتها
مقاطع بالاتر:
در بیشتر دانشگاههای داخل و خارج کشور مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری وجود دارد. گرایش های مختلفی در مقطع کارشناسی ارشد وجود دارد ( ارتعاشات، کنترل،تهویه مطبوع ، شکل دهی ، سیستم های تولید صنعتی ، مکاترونیک، بیومکانیک و ..) این مقطع شامل 32 واحد درسی ( 6 واحد پروژه و2 واحد سمینار و 24 واحد درسی ) که معمولا بین 2 تا 3 سال طول می کشد
بازار کار
در هر مجتمع و کارگاه صنعتی نیاز به فارغالتحصیلان این رشته امری ضروری و مشهود است و با توجه به حرکتهای صنعتی این چندساله اخیر کشور مهندسین مکانیک بیش از پیش در گرداندن چرخ صنعت دخیل شدهاند و راه همواره برای رشد و ترقی آنها گشاده است. نکات تکمیلی : رشته مهندسی مکانیک دارای واحدهایی ملموس و کاربردی است ولی داشتن شناخت کافی نسبت به این رشته قبل از انتخاب آن ضروری است. اغلب واحدهای این رشته دارای ریاضیات دیفرانسیلی پیچیده و تجسم فیزیکی هستند که منجر به سختشدن این واحدها میشوند. ضمنا واحدهای کارگاهی و فعالیت در واحدهای تولیدی نیز از ویژگیهای این رشته میباشد که داوطلبان آن را با محیطهای صنعتی آشنا کرده و پیوند میزند